نماد خرگوش تقریباً همیشه سنبل رفاه، فراوانی، شانس خوب، حساسیت و باروری هستند. بر خلاف بسیاری از حیوانات دیگر که در فرهنگ های مختلف معانی متفاوتی دارند، نمادگرایی خرگوش سازگار است.  در موتیف های هنری، سه خرگوش که به شکل دایره ای یکدیگر را  دنبال می کنند به گونه ای که هر یک از گوش ها با دو خرگوش مشترک است؛ به طوری که فقط از سه گوش استفاده می شود؛ به عنوان یک نماد مذهبی، یک تزیین معماری و در بسیاری از آثار هنری استفاده شده است.

خرگوش نماد چیست؟

خرگوش ها تقریباً همیشه نماد رفاه، فراوانی، شانس خوب، حساسیت و باروری هستند. بر خلاف بسیاری از حیوانات دیگر که در فرهنگ های مختلف معانی متفاوتی دارند، نمادگرایی خرگوش سازگار است. در بیشتر فرهنگ های اروپایی، خرگوش ها حیوانات فصل بهار هستند که نمادی از باروری و تجدید حیات هستند. ارتباط بین خرگوش و بهار در فرهنگ ژاپنی نیز یافت می شود. در ایالات متحده، خرگوش ها نمادی از باهوشی، وفاداری به خودسازی و خوش شانسی هستند. با این حال، برخی از فرهنگ ها خرگوش ها را متفاوت می بینند.

در حالی که خرگوش‌ها خوش‌شانس‌ترین حیوانات در چین هستند، اما فرهنگ‌های بومی آمریکا در درجه اول به عنوان حیوانات فریبکار شناخته می‌شوند. علاوه بر این، در حالی که بسیاری از مردم آمریکای مرکزی خرگوش ها را نمادی از باروری می دانند، اساطیر آزتک ها خرگوش ها را با مستی و هرزگی مرتبط می دانند.

با وجود مترادف بودن با عید پاک، نمادگرایی خرگوش در مسیحیت به شدت مورد بحث است. بیشتر فرهنگ‌های اروپای غربی – و در نتیجه، جوامع آمریکایی که از مهاجرت آنها رشد کرده‌اند – خرگوش‌ها را موجوداتی خوش شانس می‌دانند. آنها نمادی از باروری یا حتی ظرافت و مهربانی هستند. با این حال، بسیاری از مسیحیان وجود دارند که به دلیل اهمیتی که برای برخی از ادیان بت پرست دارند، احساس می کنند که نباید با مسیحیت ارتباط برقرار کنند.

در بسیاری از سنت های بت پرستی، خرگوش ها به عنوان پیام رسان روحانی عمل می کنند و بین قلمرو بشری و عالم اموات حرکت می کنند. آنها همچنین منادی بهار، همراهان الهه ها و نمادهای قدرتمند باروری و عشق خانوادگی هستند. در مقابل، خرگوش ها تعامل بسیار محدودی با اساطیر و نمادشناسی مسیحی دارند.

البته کتاب مقدس هیچ اشاره ای به اسم حیوان دست آموز عید پاک نکرده است. این باعث می شود بسیاری از مردم تعجب کنند که چرا خرگوش ها به طور نمادین با عید پاک مرتبط هستند. هیچ راهی برای اطمینان از چگونگی آغاز این سنت وجود ندارد. با این حال، به طرز شگفت انگیزی شبیه به موجودی از اساطیر آلمانی ؛ که یک خرگوش تخم‌گذاری است که در فصل بهار می‌آید.

موتیف

موتیف در بیشتر ترجمه های ادبی فارسی معادل های بن مایه، مایه اصلی، نقش مایه و کهن الگو می باشد. موتیف در نقاشی و هنرهایی نظیر نگار گری، تذهیب، پیکره تراشی، معماری و قالی بافی به معنای موضوع اصلی و مرکزی  اثر هنری می باشد.

اولین نمونه های شناخته شده از نقش سه خرگوش را می توان بر روی سقف معابد غار بودایی در چین پیدا کرد.که مربوط به سلسله سوئی (۵۸۱-۶۱۸ پس از میلاد) است.  یک سکه مسی که در سال ۱۲۸۱/۱۲۸۲ خورشیدی در ارومیه ضرب شد، بر پشت آن سه خرگوش وجود دارد.تصور می شود که این تصویر فرمان آسمانی حاکمان مغول را تقویت می کند. نمونه  دیگر نقش بر روی سینی برنجی ایرانی،  کنده کاری شده با مس، مربوط به اواخر قرن دوازدهم یا اوایل قرن سیزدهم  می باشد.

قش سه خرگوش ممکن است از شرق به غرب در امتداد جاده ابریشم و از طریق نساجی  منتقل شده باشد. تصرف قسطنطنیه توسط جنگجویان صلیبی در سال ۱۲۰۴ نیز ثروت زیادی را به همراه داشت همچنین  هنر شرقی به غرب منتقل شد. نحوه انتقال هرچه که باشد، سفر این سه خرگوش واقعاً قابل توجه است. در دوره قرون وسطی، ابریشم های گرانبها از مشرق زمین، که بسیاری از آنها با نخ طلا بافته می شد، در کلیساهای غربی برای پیچیدن بقاع مقدس، برای لباس ها، به عنوان پارچه های محراب، طاقچه ها برای زیارتگاه ها و مانند آن استفاده می شد. طرح هایی از این ابریشم ها بر هنرمندان قرون وسطایی و صنعتگران کلیسا تأثیر گذاشته است. در کلیسای جامع اکستر، مقبره اسقف والتر برونسکوم، با نمایشی از منسوجات شرقی منقش شده است.

مطالعه بیشتر⇐ نماد شناسی گل و مرغ در نگارگری صفویه

خرگوش در قرون وسطا

خرگوش نماد خلوص قرون وسطایی بود، زیرا اعتقاد بر این بود که بدون جفت‌زایی تولید مثل می‌کرد. تصور می‌شد که خرگوش‌ها متواضعانه از جفت خود حمایت می‌کنند و به جای شهوت، به خدا اعتماد می‌کنند. گاهی اوقات خرگوش های مجرد به عنوان نشانه ای از باکرگی مریم نشان داده می شدند و به ماه، یکی دیگر از نمادهای ماریان، مرتبط می شدند. در معماری کلیسایی قرون وسطی، سه خرگوش خالص که سه گوش بین آنها مشترک است، نشان دهنده تثلیث است. و معروف ترین آن در معماری پنجره کلیسای جامع پادربورن، آلمان می باشد.

نمونه دیگر در نقاشی شیشه کلیسای لانگ ملفورد می باشد. از آن جا که کلیسای لانگ ملفورد به تثلیث مقدس اختصاص یافته است  برخی می گویند که این ویژگی تثلیث مقدس  می باشد و برخی دیگر می گویند زمانی تصور می شد که خرگوش قادر به تولید فرزندان بدون دخالت جنسی است و این نماد تولد باکره است.

در نقاشی رنج در باغ آندره آ مانتنیا در گالری ملی لندن، سه خرگوش  در مسیری که در پس‌زمینه قرار دارد که با هم  می باشند، اما تنها یکی، که نماینده خود مسیح است،  از آن دو جدا می شود و او را در مسیر  رنج دنبال می‌کند.

مکلسفیلد یک نسخه خطی با تصویرهای حاشیه ای بسیار غیرمعمول است.  این نسخه خطی در حدود سال ۱۳۳۰ در منطقه ایست آنگلیا در بریتانیا خلق شد.  که خرگوش ها را در غالب حیوانات انسان‌ساز و شوخ طبعی در حاشیه‌های این دست‌نوشته وجود دارند.

سخن آخر

موتیف سه خر گوش، یک کهن الگوی فوق العاده و باستانی است، در سراسر مذاهب و فرهنگ های مختلف، قرن ها وجود داشتند. این موتیف بخشی از میراث مشترک قرون وسطایی اروپا و آسیا است (بودیسم، اسلام، مسیحیت و یهودیت)  که هنوز هم الهام بخش کار خلاقانه در میان هنرمندان معاصر است.

نویسنده و گردآورنده: فائزه امیری پویا

منابع