قامت حروف، تا قدرت پیام، به مثابه حصول تایپوگرافی

امروزه ارتباطات، با لحاظ کردن عامل فاصله و محدودیت های زمان، به وسعت و سرعت نیازمند است. از زمان  اختراع خط و متعاقباً پیدایش و پیشرفت صنعت چاپ و نشر، دیباچه نوینی در عرصه خط و حوزه های مربوط به آن پدیدار شد. سرعت طی مراحل رفع نیاز و انتقال منظور، فرصتی را برای ایجاد و ارتقای سلیقه بصری و الحاق بستر زیبایی شناسی ، به خط را مهیا کرد. تایپوگرافی شامل سبک و سیاق و شکل و شمایل حروف است هنر تایپوگرافی با ایجاد قرابت هرچه بیشتر میان حروف و تصویر، علاوه بر انتقال مفهوم در غالب فرم، به انتقال ذهنیات و پیام موضوع، در غالب حروف تصویری میپردازد. آنچه منجر به محبوبیت و همه گیری این هنر است، وجه کاربردی آن در کلیه عرصه های هنری، که موفق به تاثیر گذاری در نظر و کشش نگاه مخاطب شده است. امروزه تایپوگرافی در اعتبار بخشی به تبلیغات مهم ترین وجه خود را ابراز کرده است. مقاله پیش رو بر آن است با تشریح رسالت اصول تایپوگرافی، راهنمایی برای خلق و انتقال یک اثر با وضوح پیام و عملکرد زیباشناسانه نیز باشد.

تاریخچه ظهور تایپوگرافی

تاریخچه رسمی و قابل استناد تایپوگرافی، به قرن سیزدهم میلادی برمیگردد. اولین بارقه ها در غالب استفاده از قالب های سفالی تک حرفی برای نوشتن روی دیوار ها بوده است. دو قرن بعد، قرن پانزدهم ، ماشین چاپ و متعاقباً تایپوگرافی با هدف زیبایی بخشی و وضع تمایز به نوشته ها، اختراع شد. تعریف تایپوگرافی با شمایل جدید و مدرن، از قرن نوزدهم به همت فردی به نام (باهاوس وتیش هولد ) آغاز شد. باهاوس عناصر تزئینی و ترکیب ‌بندی متقارن را کنار گذاشت و بجای یک تایپوگرافی مبتنی بر اصول کلاسیک، از انواع حروف دست ساخته و بدون پایه و با خطوط و زمینه متضاد جهت درهم شکستن صفحه و تقسیم صفحه به اجزای پراکنده استفاده کرد تا با این طرح نگاه بیننده را جلب کند.

با گذشت اعصار و به وجود آمدن فرهنگ مصرف، کارکرد و رسالت بسیاری از هنر ها در خدمت مصرف قرار گرفت و ماحصلی به نام رسانه به جهان اضافه شد. هنر ابزار و ابرازی برای موجودیت این رسانه است.

ماهیت تایپوگرافی

واژه‌ تایپوگرافی (Typography)، دارای ریشه‌ یونانی است. این واژه مشتمل از دو بخش تایپوس (Typos) و گرافیا (Graphia) است. واژه‌ تایپوس به «شکل» و گرافیا به معنای «نوشتن» است. اما خود کلمه تایپوگرافی به معنی طراحی و تنظیم حروفی قابل تکثیر و در ادامه، ثبت و تصویری کردن آنها ، به قصد انتقال هر چه بهتر پیام و معناست. تایپوگرافی هنر چینش حروف و متن در کنار یکدیگر است، به ‌گونه‌ای که متن، سلیس، صریح و واضح و از نظر ظاهری برای بیننده جذاب و پیام آن  قابل درک باشد. ویژگی های زیبایی شناسی، با وجود اهمیت بالا، در کنار تمرکز طراح برای بهینه سازی مسیر انتقال پیام، در الویت دوم است. در ایران از تایپوگرافی با نام نویسه نگاری نیز یاد میشود.

پس از روی کار آمدن صنعت چاپ، تلاشی برای تلطیف هنر چیدمان و رسیدن به یک زبان بصری  و هنری شکل گرفت که در آن طراح می کوشید با تغییر عناصر متن از قبیل: (اندازه ، فاصله حروف ، شکل حروف ، فاصله خطوط و ….) علاوه بر انتقال پیام متن ( مهم ترین رسالت تایپوگرافی) زیبایی را در کار آشکار کند. پس از پیدایش ارتباط تصویر، حوزه کار تایپوگرافی از چاپ به گرافیک، تغییر و ارتقا یافت.

تایپوگرافی شامل تمامی اقدامات قابل انجام و اجرا بر روی سبک، شکل و ساختار  قلم نوشته است تا بتواند پیام های لازم را به طور زنده و پویا، به مخاطب برساند.

در تایپوگرافی، طراح برای انتقال پیام موضوع، به حروفی که بار تصویری بالایی دارند، اتکا میکند. این حروف بدنه اصلی تایپوگرافی اند. در تایپوگرافی ، از فونت های موجود با تغییراتی استوار بر حجم بالای خلاقیت، برای کشف ویژگی های بصری حروف ،استفاده میشود. این فونت ها باید قابلیت تایپ در حالات گوناگون را دارا باشند.

تایپوگرافی را میتوان زبانی با کاربردی نمایشی دانست که برای رسانه ها پردازش شده است. تایپوگرافی، با رعایت یک سلسله مراتب بصری قوی برای انتقال پیام، تعادل و حیات را به تصویر اضافه میکند و لحن کلی اثر را تعیین می کند و در نهایت میان هنر و کاربرد، رابطه کمکی ایجاد میکند.

با پیشرفت دنیای دیجیتال و پیدایش اینترنت، انفجاری بدیع و خلاقانه توسط کاربرهای این هنر پدیدار شد، که اهمیت آن را برای خالق و مخاطب دوچندان کرد.

لازم به ذکر است،( مدرسه هنری ایده ) با برگزاری دوره های جامع گرافیک، دوره های تایپوگرافی، به طور کامل و اصولی، تمام اطلاعات نظری و تئوری که در این مقاله بیان شده است را، به طور عملی تحت نظارت و تدریس اساتید ، آموزش میدهد.

رسالت تایپوگرافی

تایپوگرافی به تنظیم یک متن درون طرح مورد نظر ، به هدف انتقال پیام و راهنمایی مخاطب انجام میشود. رسالت  تایپوگرافی شامل تولید اطلاعاتی است که قرار است در غالب فونت به مخاطب منتقل شود. سپس دسته فونت‌ها انتخاب میشود و آنگاه با تکنیکهای ( ویژوال آرت) یا هنرهای دیداری ادغام میشود. رنگ و فرم میگرد. از تقاطع و مجاورت رنگ، فرم، خم خوردگی، بافت، چیدمان، کشش، ترکیب فونت‌ها چیزی بیرون می جهد که دیگر فونت ، حرف کلمه نیست بلکه یک اثر تایپوگرافی با مفهوم و پیغام خاص است.

از دیگر اهداف تایپوگرافی، نشان دادن پرسونالیتی طراح یا برند است. به این معنی که شما خواستار ایجاد چه نوع احساس، فضا و رویکردی از جانب مخاطب هستید؟ شما با هر اقدامی در این حوزه، به توضیح ویژگی های برند و هدف خود میپردازید. از دیگر تغییراتی که تایپوگرافی به اثر میدهد، اضافه کردن لحن، و هماهنگ کردن آن با متن است. تایپوگرافی در کنار هویت بخشیدن به اثر یا برند یا محصول ،باعث ماندگاری نام و محتوای آن در ذهن مخاطب میشود.

اگر بخواهیم رسالت تایپوگرافی را فهرست وار لیست کنیم شامل موارد زیر خواهد شد :

• ایجاد فضای آشنایی پنداری با مخاطب کند( ایجاد ماندگاری در ذهن مخاطب)
• در امر انتخاب موثر واقع شود.( در تصمیم گیری استفاده مجدد موثر باشد)
• توجه مخاطب را جلب کند.(ایجاد جاذبه و وسوسه برای صرف زمان بیشتر)

مطالعه بیشتر ⇐ تایپوگرافی چیست؟

ملزومات تایپوگرافی ( اصول و قوانین)

پیش تر ذکر شد، ابزار کار هنرمند برای تایپوگرافی، حروف و فونت است. ایجاد چینش خوانا و منتقل کننده، از وظایف اثر تایپوگرافی شده است. با توجه به استفاده وسیع تایپوگرافی در حوزه های گرافیک( پوستر، بروشور، لوگو، سایت و …،) و با در نظر داشتن تقاضا برای معرفی کالا و انتقال پیام ، قائم به توانایی تایپوگرافی، چگونگی انجام این مهم با بنیه کلماتی ک با وجود تنوع و فزونی، جواب گو ذهن خلاق و نگاه مخاطب باشد، دشوار است. فونت  بن مایه مستمر و مشترک هنرمندان تایپوگرافیست است. اما قوانین بهره بری از این فونت ها چیست؟

• گزینش درست ترین فونت : واضح ترین المان در طراحی تایپوگرافی ،انتخاب نوع فونت است. فونت انتخابی شما، دریچه ای است که از طریق آن هویت اثر و محصول شما ، شکل میگیرد.
• ترکیب فونت ها : هنگام استفاده از تنوع فونت ها باید به شباهت و قرابت آنها توجه کنید تا از بی نظمی پرهیز شود. فونت ها به سه شکل در اثر تایپوگرافی چیده میشوند. دفورماسیون (تغییر ساختار حروف) ، اگزجیشن ( اغراق در ساختار حروف) و استیلیزیشن ( اختصار و ساده گزینی در ساختار حروف) .
• تعداد فونت : بهتر است از تنوع فونت در طراحی خود داری شود، ارائه یک محصول یا یک ایده یا یک پیام در کمال اعجاز و سادگی، موثر تر است.
• مقیاس بندی فونت : استفاده از فونت‌های پهن یا باریک، تفاوتی ندارد، فقط فراموش نکنید که مقیاس بندی افقی متن در طراحی لوگو باعث میشود تا سبک طراحی شما هویت محصولتان را تعریف کند.
• فاصله گذاری فونت : فاصله گذاری علاوه بر نزدیک ترین طرح شما به فضای مدرن یا سنتی( با کم و زیاد کردن فاصله ها) و استفاده از برجستگی در حروف، میتواند تاثیر حروف قابل استناد شما را بیشتر کند.
• وزن فونت : که با توجه به افزایش و کاهش، قدرت آنها تغییر میکند.
• اندازه فونت : کوچک و بزرگ نیز میتواند در دیدگاه مخاطب تاثیرگذار باشد. حروف بزرگ معمولا نشان‌دهنده‌ سادگی و تاثیرگذاری هستند و حروف کوچک برای القای حس دوستی و راحتی استفاده می‌شوند.

پس از فونت و بررسی آن، از دیگر عناصری که باید به آن توجه کرد، تضاد و یا کنتراست است، که از بدیهی ترین اصول کلیه آثار گرافیکی است. میزان کنتراستی که در تایپوگرافی به کار میگیرید، دقیقا القا کننده‌ میزان توجهی‌ است که در نظر دارید برای بخش منتخب خود، لحاظ کنید. کنتراست میتواند ایده یا پیامی را که قصد دارید روی آن تاکید کنید را به مخاطب گوشزد کند.

نکته بعدی که در کنار کنتراست، قابل اشاره است، ایجاد فضای سفید برای سکنی نگاه مخاطب است. فضای سفید که اغلب به عنوان (فضای منفی)  هم یاد می شود ، فضای اطراف متن است. این مساله متن را قابل خوانش میکند. فضای سفید حتی می تواند توجه را به متن جلب کند.

تراز بندی، از دیگر ملزومات است، تراز بندی معیاری است که نظم صفحه و تقسیم وزن طرحها را ممکن میسازد. در تراز بندی قوانین مهندسی رعایت میشود. با اتکا به این مهم فضای درستی را به کاراکتر ها، و سایر عناصر مورد استفاده اختصاص میدهیم.

رنگ، آخرین زیر مجموعه این بخش است. قسمتی است که بیش از همه در آن امکان ابراز خلاقیت وجود دارد.  حساسیت انتخاب رنگ درست به اندازه جذابیت آن بالاست. انتخاب با در نظر گرفتن احساس و بازخورد هر رنگ، انجام میشود.

وفاداری و حفظ موقعیت و الزام هر یک از عناصر و اصول بالا، راه را برای رسیدن به یک طرح جامع نزدیک تر میکند. پوشش دهی این تنوع و تکثر علاوه بر نظارت و خلاقیت هنرمند، به اضافه شدن علم فرم شناسی، وابسته است. قرار گیری حروف در قالبی متفاوت مهم ترین عملکرد تایپوگرافی است که با استفاده از یکی از شیوه ها یا ادغام همه آنها میسر میشود.

اصول تایپوگرافی

انجام عمل تایپوگرافی بر حروف مستلزم رعایت اصولی است، که با حفظ و وفاداری به آن میتوان به خلق اثر موثر، امیدوار بود. زیبایی از طریق بدعت و شگفتی در فرم حروف، ایجاد و در تایپوگرافی حصول به این فرآیند، با رعایت اصول زیر ممکن میشود. برا یک طراحی درست ، مجبور به رعایت فاکتورهایی هستید. این فاکتور ها از زمان خلق اثر در ذهن تا عملی شدن آن به اثر بصری، همراه شماست. نکاتی قبل از اقدام به طراحی یاری رسان هستند که با مطالعه آن، خط و مشی مسیر روشن خواهد شد. بارز ترین مدل استفاده از تایپوگرافی در مقوله لوگو تایپ است.

برای نیل به دستاوردی درست در این مقوله، که قصد در معرفی برند و نام یک محصول یا مجموعه را دارد، توجه به موارد زیر، بدیهی و حیاتی است.

• ماهیت برند

مجموعه‌ای از ارزشها، زیر ساخت ها و چهره کلی برند، نحوه ارائه محصول و ارتباط با مخاطب و در حقیقت احساسی است که به مخاطب منتقل میشود، در نهاد و ماهیت برند نهفته است. نام برند و شخصیت برند (مجموعه رفتارها و سطح کیفی محصول ) بسیار مهم است زیرا تا مدت ها در ذهن مخاطی ماندگار خواهد بود.

• لحن برند

گونه نوشتاری و گفتاری با مخاطب ، میزان رسمیت یک پیام، و فرمت و حالتی که برای ادبیات برگزیده میشود، لحن برند است. این کار یک انتخاب روان دریافتی از سطح و عموم جامعه است.

• منبع الهام

در صورت به دست نیامدن و پیدا نکردن مسیر حصول به ایده و اجرا، میتوان از نحوه کار و پیش برد دیگر مجموعه ها دریافت هایی داشت.

• عملکرد

در نظر گرفتن همه عناصر مطابق با بستر و محل بارگذاری اثر تایپوگرافی، حائز اهمیت است، به واسطه پیاده سازی طرح در سایت، رعایت قوانین خاص و در صورت پیاده سازی در بستر بیل بورد، ملزم به رعایت قوانین نگارشی و هنری دیگر هستید.

• فیدبک

در درجه اول، تلاش بر این است، متن تایپوگرافی، به وضوح و شفافیت، پیام را منتقل کند و در ادامه مسیر زیبایی شناسی را طی کند.

• بیان اطلاعات

مخاطب باید را از پیام و خواسته اثر به گونه ای بصری مطلع باشد. در کنار پیام نهفته در تایپوگرافی، مخاطب باید خواسته و پیام اثر را جداگانه ببیند و درک کند.

• پیش فرض

اگر طرح در آزمون و خطاهای مختلف قرار بگیرد ، چندین بار در فضاها و با فونت ها و مدلهای مختلف از نگاه هنرمند دیده شود، ثبات و قطعیت طرح نهایی بالاتر میرود. زیبایی و تناسب طرح با تکرار و تفاوت، به نهایی شدن نزدیک میشود.

حرف آخر

جهان ، مدت ها است بر مدار ارتباطات میچرخد. این ارتباط از بدوی ترین گونه گفتار شکل گرفت. پس از آنکه از چرایی و چه گونگی، انتقال مفهوم  و اعلام نیاز، فراتر رفت، همانند دیگر ساخته ها و کشفیات انسان، به سرعت و وسعت دستخوش تغییرات شد. این تغییرات در گام های اولیه، در خدمت ارتقای زیبایی شناسی قرار گرفت و به سرعت و وسعت بخشیدن به آن در دستور کار قرار گرفت. تایپو گرافی از خلاقیت های ادغام شده خط و تصویر است، که پس از روی کار آمدن صنعت چاپ، جان گرفت و به هنر و انواع آن جان بخشید. انتقال پیام در غالب تصویری ماندگار، درست و گیرا، از اصول این هنر است. امروزه در تمام تبلیغات، در هر گونه ایجاد و انتقال پیام و مفهومی، که در عرصه گرافیک، جاگرفته شده باشد، تایپوگرافی دیده میشود.