اخبار
علی مقدم حیدری، مدرس دوره نقاشیخط در گفتگو با ایده
خود را برای مخاطبان معرفی کنید و یک تعریف جامع از نقاشیخط ارائه دهید؟
من علی مقدم حیدری هستم و به مدت 20 سال خط سنتی و نقاشیخط کارمی کنم. کار هنری خود را با خطاطی آغاز کردم و پس ازمدتی که برایم ملال آورشد، به نقاشیخط روی آوردم. در خصوص نقاشیخط نمیتوان تعریف جامعی ارائه داد، زیرا دارای ابهامات بسیاری است. اما حدودی خط یک ابزار و دریچه ورود به کار هنری محسوب می شود. در آغاز بهتر است با خط روی بوم وارد شد و پس از آن المانهای دیگری را دخیل کنیم، که خروجی همان کالیگرافی یا نقاشیخط میشود. میتوان گفت نقاشیخط همان جنبش سقاخانه ای است که در دهه 30 و 40 شروع شد. دورانی که هنرمندان این حرفه مانند «زنده رودی» و «پیلارام» در آن شکوفا شدند.
در آن دوران خط به عنوان یک عنصر بصری توسط هر ابزاری روی کاغذ و بوم نقش میبست. تا قبل از انقلاب این حرفه تحت تاثیر مکتب سقاخانه و خود این مکتب نیز تحت تاثیر جنبش پست مدرنیسم در اروپا بود. اما متاسفانه هنر بعد از انقلاب افول پیدا کرد، و به تبع آن نقاشیخط نیز رو به انحطاط نهاد. بعد از آن به عقب برگشته و خطاطی روی کاغذ را دوباره آغاز کردیم. جایگزین کردن بوم به جای کاغذ، و ایجاد ترکیبهای رنگی در کنار مرکب، تنها تفاوت این هنر بعد از انقلاب بود. این روند تا 12 سال پیش که اتفاقی نو در این حرفه رخ داد، ادامه داشت. اتفاقی که باعث شد در نقاشیخط فرمها به شکلی آگاهانه و خارج از چهارچوب های خطی به وجود آیند.
تایپوگرافی و کالیگرافی چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند؟
این دو مفهوم از یکدیگر جدا هستند. تایپوگرافی اتفاقی است که در نرم افزار رخ میدهد، اما کالیگرافی حرکات نوینی است که در خط اتفاق میافتد. یعنی در خوشنویسی فرم جدیدی از یک خط را با در نظر گرفتن قواعد آن در میآوریم. و میتوان گفت از بزرگترین مشکلات گرافیستهای ما عدم آشنایی با خط است. منظور از خط، خوشنویسی نیست. بلکه آشنایی با مباحثی چون اتصالات حروف و فضاهای سیاه و سفید است که جز مباحث اولیه در ایجاد قابلیتهای خط فارسی و نقش پر رنگ آن در کالیگرافی است. اما متاسفانه این روزها فونتهای سنتی بسیار نا متعارف بکار میروند. هنرمند برای ارائه کاری کاربردی باید با قابلیتهای خط فارسی آشنا باشد. دانستن اینکه در خط نقاط باید کجا قرار بگیرد و اتصالات و فضاهای سیاه و سفید باید رعایت شود، کالیگرافی را کاربردی و کار او را جلو میاندازد. همچنین باید بگویم افرادی که اصولی نقاشیخط کار میکنند، قبل از اجرای طرح ازحروف الهام میگیرند و بعد از آن ترکیبی میسازند که دستمایهای است برای اجرا روی بوم.
آیا هنرجویان مدرسه ایده باید به مهارت «نقاشی» و «خطاطی» به عنوان پیش نیاز مسلط باشند؟
ما نقاشیخط را زیر مجموعه هنرهای تجسمی میگذاریم. بنابراین بهتراست یک هنرجو قبل از یادگیری کالیگرافی، بر هر دو، یعنی خط و نقاشی مسلط باشد. زیرا مشکل اصلی در دانشگاه و در کلاسهای آزاد، عدم آشنایی هنرجو با انواع خط، منشا آن و هم چنین عدم آشنایی با مبانی هنرهای تجسمی است. البته باید تاکید کنم این مساله باز می گردد به بازار هنری رایج در این چند سال اخیر که اقبال خوبی را نسبت به این حرفه نشان داد. علی الخصوص بازار فروش و آموزش در فضای مجازی که یادگیری کالیگرافی را تنها در رنگ و ورق طلا و آثار دکوراتیو خلاصه کرده است. بنابراین اگر قرار بریادگیری نقاشیخط به صورت تخصصی و حرفه ای است، باید هنرجویان مباحث را از پایه آموزش ببینند. مباحثی چون شناخت حروف و مبانی هنرهای تجسمی و هر آنچه مربوط به هنراست. که در این خصوص هنرجویان میتوان همزمان با این دوره در کلاسهای مبانی هنرهای تجسمی مدرسه ایده شرکت کنند.
چه سرفصل هایی در دوره های کالیگرافی مدرسه ایده ارائه می شود؟
دوره کالیگرافی یا همان نقاشیخط مدرسه هنری ایده دارای 4 ترم است. ترم اول هنرجویان برای قوت دست خود با مداد خطوط افقی، عمودی و دایره را تمرین میکنند، و این تمرین تقریبا شبیه ترم اول کلاس طراحی است و تنها تفاوت دراستفاده از نوع قلم است، که در این ترم از قلم نی خوشنویسی استفاده می کنند. هدف از این کار به غیر از قوت دست، آشنایی با فواصل، کادر و ریتم است که در حوزه مبانی هنرهای تجسمی تعریف می شود. بعد از آشنایی با این مبانی اولیه به سراغ ترکیب بندی با خطوط کار شده میرویم، تا هنرجویان درهمان ترکیب ساخته شده، با کادر و فواصل و فضاهای منفی و مثبت آشنا شوند. ما در کالیگرافی از دو خط ثلث و شکسته استفاده می کنیم. که این ترم با خط ثلث آغاز می شود. هنرجویان خط ها را تا آنجایی که تفاوت بین خط ثلث و شکسته را متوجه شوند به صورت سرمشق تمرین میکنند. پس از آن بسته به خلاقیت خود شکلی انتزاعی بر پایه خط ثلث ایجاد میکنند. زیرا مبنای کار استفاده از خط به عنوان فرم است و با معنا و مفهوم کاری نداریم، وتنها فرم است که اهمیت دارد. پس از خط ثلث به خط شکسته می رسیم و تمامی مراحل خط ثلث را در شکسته نیز تمرین میشود. ترم سوم مرحله آشنایی با ابزارهای گوناگونی است که توسط آن فرم هایی که آموزش دیدهاند را خواهند ساخت و در نهایت ترم چهار، پیاده سازی هرآنچه آموزش دیدهاند بر روی بوم است. این ترم اهمیت بسیاری دارد، زیرا هنرمند باید بداند هدف او از ساخت تابلو نقاشیخط چیست. هدف من آموزش فکر کردن به هنرجو است. اینکه از بوم چه می خواهد وخروجی کار تنها اجرای یک کار دکوراتیو صرف نباشد.
آیا هنرجویان مدرسه هنری ایده در انتهای ترم موظف به ارائه کارعملی و شرکت در دوره پیشرفته هستند؟
ما باید هر ترم بسته به پیشرفت هنرجویان ژوژمان داشته باشیم. به عنوان مثال در ترم دو، هنرجویان از خطهای ثلث که آموختهاند یک فرم درآورده و ترکیب بندیهایی خلاقانه میسازند. اما در پایان ترم سوم، با ابزارهایی مانند قلم، قلم مو و قلم پارویی کار میکنند و ترم چهار از آنها میخواهیم تا تمام آنچه آموزش دیدهاند را در یک کار تمام شده ارائه دهند. و مهمترین بعد در اجرای این ژوژمان ها رعایت ریتم، فواصل و شکل حروف در کادر به صورت آگاهانه و سنجیده است. در انتها باید اشاره کنم که آنچه از خروجی هنرجویان میبینم باعث نا امیدی من می شود زیرا تنها چیزی که هنرجویان به آن فکر می کنند تنها فروش آثار است و یا خطاطی برای آنها بسیار دشوار است. بنابراین من هیچ زمان هنرجویان را تشویق به شرکت در دوره پیشرفته نمیکنم زیرا اعتقاد دارم کسی که خود علاقهمند باشد، مبانی و اصول را به خوبی فرا میگیرد و این حرفه را به صورت تخصصی و با چهارچوبهای تعریف شده ادامه خواهد داد.
