انواع روش های طوفان فکری در ایده پردازی و خلاقیت

 روش های طوفان فکری در ایده پردازی و خلاقیت

تکنیک گروه اسمی

از شرکت‌کنندگان درخواست می‌شود تا به صورت مخفی و ناشناس ایده‌های خود را بنویسند. سپس منشی جلسه ایده‌ها را جمع آوری کرده و گروه در مورد هر ایده رأی‌گیری می‌کنند. رأی‌گیری می‌تواند خیلی ساده در حد بلند کردن دست برای ایده مورد نظر برگزار شود. به این فرآیند Distillation گفته می‌شود.

پس از Distillation ایده‌هایی که در رده بالاتری قرار گرفتند ممکن است برای جلسات طوفان فکری بیشتر، به گروه دیگر یا زیرگروه‌ها فرستاده شوند. برای مثال، ممکن است یک گروه بر روی رنگ مورد نیاز برای یک محصول کار کند. گروه دیگر ممکن است اندازه محصول را مورد بررسی قرار دهد و الی آخر. هر گروه برای رتبه‌بندی ایده‌های فهرست شده به جمع کامل گروه می‌پیوندد. گاهی پس از آن که گروه به ارزیابی مجدد ایده‌ها می‌پردازد ممکن است ایده‌هایی که قبلاً کنار گذاشته شده‌اند بار دیگر پیش کشیده شوند.

بسیار مهم است که منشی جلسه قبل از برعهده گرفتن مسئولیت، برای هدایت این فرآیند آموزش دیده باشد. گروه باید از قبل برای این جلسه آماده شده و تعلیم ببینند. مانند تمامی ‌تلاش‌های تیمی، ممکن است لازم باشد تا قبل از مقابله با ایده‌های مهم، جلسات تمرینی برای تعلیم تیم در نحوه استفاده از این روش برگزار شود.

تکنیک پاس کردن گروهی

در یک جلسه که به صورت دایره‌وار برگزار می‌شود، هر شخص ایده‌ای را روی برگی از کاغذ می‌نویسد و بعد آن برگه را به نفر بعدی می‌دهد که او هم به نوبه خود ایده‌ای به آن می‌افزاید. این روند ادامه می‌یابد تا این که کاغذ اصلی هر شخص به خود او برگردد. در این موقع احتمال دارد که گروه تا حد زیادی در مورد هر ایده مطرح شده، مفهومی کسب کرده باشد.

ممکن است گروه یک «کتاب ایده» ایجاد و فهرستی از دریافت‌کنندگان یا برگه پیوست را بر روی آن نصب کند. بر روی صفحه اول شرحی از مسأله نوشته می‌شود. اولین شخصی که کتاب را دریافت می‌کند، ایده خود را به آن می‌افزاید و کتاب را به شخص بعدی در لیست می‌دهد. فرد دوم می‌تواند هم ایده جدید مطرح کند و یا ایده‌ای به ایده شخص قبلی بیفزاید. این چرخش ادامه می‌یابد تا فهرست دریافت‌کنندگان به انتها برسد. پس از آن جلسه‌ای برای خواندن ایده‌ها برگزار می‌شود تا بر روی ایده‌های مطرح شده در کتاب بحث شود. این تکنیک زمان بیشتری می‌برد، اما افراد زمان و امکان لازم برای تعمق بر روی مسأله یا مشکل را دارند.

روش نقشه‌کشی ایده‌های تیم

این روش طوفان فکری با روش مشارکت کار می‌کند. این روش می‌تواند همکاری را بهبود بخشیده و کمیت ایده‌ها را افزایش دهد، ولی به این منظور طراحی شده تا همه شرکت‌کنندگان در آن همکاری کنند و هیچ ایده‌ای رد نشود. این فرآیند با یک عنوان مشخص آغاز می‌شود. هر شرکت‌کننده به تنهایی طوفان فکری می‌کند سپس تمام ایده‌ها در یک نقشه بزرگ ترکیب می‌شوند. در طی این مرحله تثبیت، چون شرکت‌کنندگان معانی ایده‌های خود را به اشتراک می‌گذارند ممکن است به درک مشترکی از موضوعات برسند. در طی این مشارکت، ممکن است ایده‌های جدیدی عنوان شوند. آن ایده‌ها نیز به نقشه اضافه می‌شوند.  وقتی تمام ایده‌ها جمع‌آوری شد، گروه آنها را اولویت‌بندی و یا براساس آن اقدام می‌کند.

روش طوفان فکری با روش مشارکت کار می‌کند

طوفان فکری جهت‌دار

طوفان فکری جهت‌دار زمانی به درد می‌خورد که اعضا با فضای راه‌حل (یعنی ، معیارهای ارزیابی برای یک ایده خوب) پیش از جلسه آشنا باشند. در صورت آگاهی از این معیارها، می‌توان از آنها برای محدود کردن عمدی فرآیند ایده‌پردازی استفاده کرد.

در طوفان فکری جهت‌دار، به هر شرکت‌کننده برگه‌ای کاغذی داده می‌شود که در آن سؤال طوفان فکری مطرح شده است. از شرکت‌کنندگان درخواست می‌شود تنها یک پاسخ را بنویسند و سپس توقف کنند، بعد تمام کاغذها به صورت تصادفی میان شرکت‌کنندگان به گردش درمی‌آید. از شرکت‌کنندگان خواسته می‌شود تا ایده‌ای که به دستشان رسیده را مرور کرده و ایده جدیدی برای بهتر شدن آن براساس معیار اولیه خلق کنند. پس از آن باردیگر فرم‌ها مبادله می‌شوند و دریافت کنندگان باید آن ایده‌ها را بهبود بخشند، این روند سه بار یا بیشتر تکرار می‌شود.

ثابت شده که بهره‌وری گروه‌ها در طوفان فکری جهت‌دار در آزمایش ها تقریباً سه برابر طوفان فکری عادی است.

طوفان فکری هدایت شده

جلسه طوفان فکری هدایت شده نوعی طوفان فکری انفرادی یا جمعی درباره یک موضوع خاص با محدودیت زمان و دیدگاه است. این نوع از طوفان فکری تمام علت‌هایی که سبب تعارضات یا محدودیت بحث‌ها می‌شوند را کنار می‌گذارد، در حالی که تفکر خلاق و انتقادی را در محیطی جذاب و متعادل پیش می‌برد. از شرکت‌کنندگان خواسته می‌شود تا در زمان مشخص و تعریف شده ساختارهای ذهنی و تفکر متفاوتی را پیش بگیرند در حالی که ایده‌های آنان بر روی یک نقشه ذهنی مرکزی که قبلاً توسط منشی آماده شده قرار می‌گیرد. با امتحان دیدگاه‌ها از جوانب و زوایای مختلف، شرکت‌کنندگان می‌توانند در ظاهر راه‌حل‌های ساده را ببینند که با یکدیگر رشد کرده و بزرگ‌تر می‌شوند.

به دنبال جلسه طوفان فکری هدایت شده، ایده‌هایی برای جلسات بعدی طوفان فکری به ذهن شرکت‌کنندگان خطور خواهد کرد، تحقیقات، سؤال‌هایی که بی‌جواب ماندند و فهرستی از الویت‌ها، موارد مشخص و قابل اجرا باعث می‌شوند هر کس درک دقیقی از آنچه در آینده اتفاق خواهد افتاد را داشته باشد و بتواند تمرکز جمعی و اهداف بزرگتر گروه را تجسم کند.

طوفان فکری فردی

طوفان فکری فردی، استفاده از طوفان فکری برای وضعیت‌های انفرادی است. این روش معمولاً به صورت نوشتن آزاد، صحبت آزاد، بازی با کلمات، و کشیدن نقشه ذهنی که یک تکنیک یادداشت‌برداری ذهنی است که در آن افراد افکار خود را به صورت نمودار رسم می‌کنند، اجرا می‌شود. طوفان فکری فردی روش مفیدی در نوشتن خلاقانه است و نشان داده شده که از این لحاظ برتر از جلسات طوفان فکری گروهی سنتی بوده است.

طوفان فکری سؤالی

این روند بجای آن که سعی کند به جواب‌های فوری و راه‌حل‌های کوتاه مدت برسد، طوفان فکری را برای سؤال‌ها اختصاص می‌دهد. از نظر تئوری، این تکنیک نباید مانعی برای شرکت‌کنندگان ایجاد کند زیرا نیازی به یافتن راه حل ندارد. پاسخ سؤال‌ها، چارچوب نقشه‌های عملی بعدی را می‌سازند. وقتی فهرست سؤال‌ها آماده شد، ممکن است نیاز به اولویت‌بندی داشته باشد تا بهترین راه‌حل به شیوه‌ای منظم بدست آید. واژه دیگر برای طوفان فکری سؤالی «Questorming» است.

طوفان فکری الکترونیکی

طوفان فکری الکترونیکی

گرچه با تکنولوژی‌های متداول امروزی مانند ایمیل یا وب‌سایت‌های تعاملی، می‌توان طوفان فکری را به صورت آنلاین برگزار کرد، اما تلاش‌های بسیاری صورت گرفته تا نرم‌افزارهای کامپیوتری سفارشی که قابلیت تعویض یا تقویت یک یا چند عنصر را به صورت دستی داشته باشند برای روند طوفان فکری ساخته شود.

از مدت‌ها قبل از این، سیستم‌هایی مانند Systems Group در دانشگاه آریزونا، یا سیستم نرم‌افزاری SAMM در دانشگاه مینه سوتا در شبکه تکنولوژی نوپای آن زمان برترین بودند که در سالن‌های جلسات مجهز به کامپیوتر نصب می‌شدند.

هنگام استفاده  از این سیستم‌های الکترونیکی جلسات، (که در آن زمان EMS نامیده می‌شد)، اعضای گروه به طور مستقل و همزمان ایده‌های خود را وارد ترمینال کامپیوتر می‌کردند. نرم‌افزار، ایده‌ها را فهرست‌وارجمع‌آوری می‌کرد که بر روی صفحه پروژکتور مرکزی (و یا در صورت دلخواه به صورت ناشناس) نمایش داده می‌شد. دیگر عناصر این EMS ها (سیستم‌های الکترونیکی جلسات) می‌توانستند از فعالیت‌های دیگری همچون تقسیم‌بندی ایده‌ها، حذف ایده‌های تکراری، ارزیابی و بحث بر روی ایده‌های با الویت یا بحث‌برانگیز پشتیبانی کنند. بعدها EMS ها بر روی پیشرفت شبکه‌های کامپیوتری و پروتکل‌های اینترنتی سرمایه‌گذاری کردند تا بتوانند از جلسات غیرهمزمان طوفان فکری در زمان‌های طولانی‌تر و موقعیت‌های مکانی چندگانه پشتیبانی کنند.

همگام با EMS  نونامیکرو همکارانش در دانشگاه آریزونا، سیستم طوفان فکری الکترونیکی (EBS) را معرفی کردند. با استفاده از نرم‌افزارهای کامپیوتری سفارشی برای گروه‌ها (گروه ابزار یا سیستم‌های پشتیبانی از تصمیمات گروهی)، EBS می‌تواند جایگزین طوفان فکری رودررو شود. یک نمونه از گروه ابزارها، نرم‌افزار Systems Group  ساخته شده در دانشگاه آریزونا است.

زمانی که ایده‌ای پست می‌شود، همه اعضای گروه قادر به مشاهده آن بر روی کامپیوترهای شخصی خود هستند. در حالی که اعضای گروه به طور همزمان نظرات خود را در کامپیوترهای جداگانه تایپ می‌کنند، این نظرات به صورت ناشناس جمع آوری شده و برای دیگر اعضای گروه قابل رویت و دسترسی برای ارزیابی و بحث است.

در مقایسه با طوفان فکری رودررو، EBS نه تنها با حذف رفت و آمدها و نوبت‌گیری برای صحبت در بحث‌های گروهی، کارآمدتر است، بلکه بعضی از محدودیت‌های روانی خاص جلسات رودررو را نیز از بین می‌برد. در موسسه مطالعاتی گالوپ دو مورد مانع تولید ایده (کاهش تولید ایده به علت تأمل برای رسیدن نوبت و در نتیجه فراموش کردن ایده در طوفان فکری رودررو) و هراس از ارزیابی (نگرانی عمومی‌ هر فرد در مورد این که جمع چه نظری نسبت به آنها دارد) را شناسایی کردند که هردو در طوفان فکری الکترونیکی EBS کاهش یافته است. این اثرات مثبت روانی با بزرگ شدن گروه افزایش می‌یابد. یکی از امتیازات EBS این است که همه ایده‌ها به صورت الکترونیکی و به شکل اصلی خود بایگانی می‌شوند و سپس می‌توان در نوبت دیگری آنها را مورد بررسی و بحث قرار داد.

هم‌چنین EBS امکان برگزاری طوفان فکری در گروه‌های بسیار بزرگ‌تر برای موضوعی که به طور معمول تنها در جلسه طوفان فکری سنتی بهره‌وری داشت را فراهم می‌کند.

کامپیوترهایی که طوفان فکری را پشتیبانی می‌کنند ممکن است بتوانند بر بعضی از چالش‌هایی که روش‌های سنتی طوفان فکری با آن روبه‌رو است غلبه کنند. برای مثال، ایده‌ها به صورت اتوماتیک در یک‌جا جمع می‌شوند، بنابراین نیازی نیست که افراد مانند طوفان فکری کلامی ‌برای ابراز ایده خود منتظر نوبت بمانند. بعضی از برنامه‌های نرم افزاری تمام ایده‌ها را به محض تولید (از طریق چت روم یا ایمیل) نشان می‌دهند. نمایش ایده‌ها ممکن است از نظر شناختی، شرکت‌کنندگان در طوفان فکری را تحریک به تولید ایده کند زیرا توجه آنها معطوف جریان تولید ایده است بدون آن که نشانه‌های اجتماعی مانند حالات چهره و ابراز کلامی ‌سبب انحراف احتمالی افکار آنها شود.

ثابت شده است که با تکنیک‌های EBS ایده‌های بیشتری تولید می‌شود و این تکنیک به افراد کمک می‌کند تا بهتر از تکنیک فکرنویسی (شرکت‌کنندگان به صورت فردی در سکوت، ایده خود را روی برگه‌ای می‌نویسند و بعد به نوبت آن را با گروه در میان می‌گذارند) بر ایده دیگران متمرکز شوند. تولید ایده بیشتر به این حقیقت وابسته است که توجه به ایده‌های دیگران سبب کاهش افزونگی می‌شود زیرا افراد شرکت‌کننده در طوفان فکری از ابراز ایده‌ها یا نظرات تکراری یا مشابه اجتناب می‌کنند. برعکس، یافته‌ها نشان دادند که تولید ایده در EBS کمتر در چنین موقعیتی درگیر می‌شوند زیرا اعضای گروه EBS آنقدر بر تولید ایده تمرکز داشتند که به ایده‌های ابراز شده از سوی دیگران توجهی نمی‌کردند. تولید ایده مربوط به توجه کاربران Systems Group به ایده‌های ابراز شده از سوی دیگران را دوگاش و همکاران مستندسازی کرده‌اند. اعضای گروه EBS که آموزش دیده بودند تا به ایده‌های تولیدی دیگران توجه کنند نسبت به کسانی که این شرایط را نداشتند از نظر خلاقیت عملکرد بهتری داشتند.

در یک فراتحلیل برای مقایسه EBS با طوفان فکری رودررو که توسط دروزا و همکاران انجام شد، مشخص شد که EBS در تولید ایده‌های غیرزائد و کیفیت ایده‌های تولیدی بهتر بود. به رغم مزایایی که گروه‌های EBS نشان دادند، اعضای گروه EBS در مقایسه با اعضای گروه طوفان فکری رودررو، رضایت کمتری از روند طوفان فکری داشتند.

بعضی از تکنیک‌های طوفان فکری بر اساس وب، به شرکت‌کنندگان امکان می‌دهد تا نظرات خود را به صورت ناشناس از طریق استفاده از آواتارها ابراز کنند. این تکنیک همچنین به کاربران امکان می‌دهد تا در یک زمان طولانی در وبسایت حضور داشته باشند معمولاً یک یا دو هفته، تا به این ترتیب شرکت‌کنندگان بتوانند قبل از ابراز ایده یا بازخورد خود زمانی برای تأمل و تفکر داشته باشند. این تکنیک به طور خاص در زمینه توسعه محصول جدید مورد استفاده قرار گرفته است، اما می‌توان آن را در زمینه‌های دیگری که به جمع‌آوری و ارزیابی ایده‌ها نیاز دارد، بکار برد.

بعضی از محدودیت‌های EBS شامل این واقعیت است که افراد را با سیلی از ایده‌های بیش از حد و بیشتر از توان آنها روبه‌رو می‌کند، و  هم‌چنین افراد با تحلیل ایده‌هایی که هر فرد تولید کرده، عملکرد خود را به مقایسه می‌گذارند.

اگر علاقه مند به خواندن مطالب بیشتر هستید اینجا را کلیک کنید.